Δεκαπέντε χρόνια χωρίς τον Ακίρα Κουροσάβα

 

Ένα μικρό αφιέρωμα με κεντρικό άξονα την παρακολούθηση του θρυλικού "Rashomon" (1950), με αφορμή τη συμπλήρωση δεκαπέντε χρόνων χωρίς τον σπουδαίο Ιάπωνα σκηνοθέτη Ακίρα Κουροσάβα, που έφυγε στις 6 Σεπτεμβρίου του 1998. Του Γιώργου Ρούσσου
 

«Η ταινία μου το "Rashomon" θα γινόταν έτσι ο χώρος των δοκιμών μου, ο χώρος στον οποίο θα εφάρμοζα τις ιδέες και τις επιθυμίες που μου είχαν προκύψει ύστερα από την έρευνα που έκανα την περίοδο του βωβού. Οι παράξενες αυτές παρορμήσεις της ανθρώπινης καρδιάς θα εκφράζονταν με τη βοήθεια ενός πολύ μελετημένου παιχνιδιού φωτός και σκιάς. Το "Rashomon" έγινε η πύλη της εισόδου μου στο χώρο του διεθνούς κινηματογράφου κι όμως τώρα εδώ, σαν αυτοβιογραφούμενος, μου είναι αδύνατον να περάσω από την πύλη του Rashomon και να βγω στον κόσμο της υπόλοιπης ζωής μου. Ίσως κάποτε καταφέρω να το κάνω. Ίσως όμως η αδυναμία μου αυτή να σημαίνει και την επιθυμία μου να σταματήσω κάπου εδώ. Είμαι κατασκευαστής ταινιών. Οι ταινίες είναι το μέσο με το οποίο επικοινωνώ αληθινά. Δεν υπάρχει τίποτα στον κόσμο που να λέει περισσότερα πράγματα για έναν δημιουργό, από τον ίδιο δημιούργημα του...». Ακίρα Κουροσάβα

 

Ένας ιερέας κι ένας ξυλοκόπος συζητάνε έντονα στο ξέφωτο της Πύλης Rashomon. Όταν ένας χωρικός πλησιάζει προκειμένου να προστατευθεί από τη βροχή και συμμετέχει στη συζήτησή τους, μαθαίνει ότι ένας σαμουράι δολοφονήθηκε, η σύζυγός του βιάστηκε και ένας τοπικός ληστής είναι ύποπτος. Λένε στον χωρικό όσα γνωρίζουν μέσα από φλας μπακ, στα οποία ο ληστής, η σύζυγος κι ο ξυλοκόπος εξιστορούν αυτά που είδαν ή αυτά που νομίζουν ότι είδαν, και στη συνέχεια ένα μέντιουμ εντοπίζει το πνεύμα του νεκρού σαμουράι.

 

Ενώ λοιπόν, οι ιστορίες είναι σε πλήρη ασυμφωνία, είναι απίθανο κάποιος από τους συμμετέχοντες να λέει ψέματα για προσωπικό συμφέρον, καθώς και οι τρεις τους ισχυρίζονται ότι είναι οι δολοφόνοι!

 

Το "Rashomon" του Ακίρα Κουροσάβα, είναι μία ταινία σταθμός για τον παγκόσμιο κινηματογράφο έχοντας γράψει ιστορία και όντας η πρώτη ιαπωνική ταινία που κυκλοφόρησε με τόσο επιτυχημένο τρόπο εκτός συνόρων, ενώ παράλληλα τιμήθηκε, τόσο με τον Χρυσό Λέοντα στη Βενετία το 1950, όσο και με το Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας.

 

Πέρα από τα βραβεία όμως, ο Κουροσάβα παρουσίασε εδώ έναν νέο τρόπο σύνθετης κινηματογραφικής αφήγησης. Βλέποντας μέσω flash backs, τέσσερις φορές το ίδιο γεγονός από διαφορετικές οπτικές γωνίες, ο θεατής γίνεται μάρτυρας των φόβων, των κινήτρων και των παραγόντων που ορίζουν την υποκειμενική ιστορία του καθενός από τους ήρωες μας.

 

Κάθε ήρωας, μπορεί τελικά να σκότωσε τον σαμουράι, μπορεί όμως και ο ίδιος να αυτοκτόνησε. Έτσι λοιπόν ο Κουροσάβα μας μιλά για την άποψη του ότι, όλοι μας σε τελική ανάλυση λέμε απλά τις υποκειμενικές μας αλήθειες.

 

Οι διάλογοι είναι βέβαια ότι κανείς περιμένει από μια Γιαπωνέζικη ταινία, γεμάτοι από αλήθειες, μίση, φόβους αλλά και κηρύγματα ηθικής, παρόμοιοι θα λέγαμε με αυτούς αρχαίας ελληνικής τραγωδίας.

 

Οι ερμηνείες θεατρικές, με υπερβολές εκφράσεων, φτάνοντας πολλές φορές μέχρι τον σουρεαλισμό, ενώ η κίνηση της κάμερας μέσα στο δάσος είναι αν μη τι άλλο, πρωτοποριακή. Είναι μια κίνηση κάμερας η οποία ξεκινάει πίσω από τον ηθοποιό τρέχει με μεγαλύτερη ταχύτητα τον «γλύφει» καθώς τον προσπερνά και βγαίνει μπροστά από τον ηθοποιό δείχνοντας τον ανφάς. Κι όλα αυτά πριν από 63 χρόνια, καθώς η ταινία μας είναι παραγωγής του 1950. Μία κίνηση, η οποία αγαπήθηκε από πολλούς σκηνοθέτες και επηρέασε πολλούς δημιουργούς, μέχρι και σήμερα.

 

Η χρήση των αντικρουόμενων φλας μπακ, των μαρτυριών διαφορετικών ατόμων για ένα συγκεκριμένο γεγονός, είναι πλέον κοινός τόπος σε αμέτρητες κινηματογραφικές και τηλεοπτικές ταινίες, η δε έκφραση "φαινόμενο Rashomon", αποτελεί πλέον κομμάτι της νομικής αργκό για την περιγραφή αντιφατικών καταθέσεων.

 

Το "Rashomon", όπως και όλες οι μεγάλες κινηματογραφικές δημιουργίες, είναι ένας ολόκληρος κόσμος. Είναι οι μαγικές κινήσεις της κάμερας, η αυστηρή γεωμετρία των εικόνων, οι απίστευτες φωτοσκιάσεις ενός αενάως κινούμενου φακού (του τεράστιου οπερατέρ Kazuo Miyagawa), είναι η γήινη παρουσία του Toshirô Mifune, η αισθαντική αέρινη ομορφιά της Machiko Kyô, έως και η υποδειγματική ηχητική μπάντα φυσικών ήχων και του μπολερό, του εμβληματικού μουσικού Fumio Hayasaka.

 

Το αινιγματικό αριστούργημα του μεγάλου Ιάπωνα δημιουργού έχει μείνει στην Ιστορία ως μία ταινία αναφοράς για το παγκόσμιο σινεμά. Ενώ από πολλούς θεωρείται ως ένα από τα δέκα καλύτερα φιλμ της ιστορίας του Κινηματογράφου.

 

Ο Ακίρα Κουροσάβα γεννήθηκε στις 23 Μαρτίου του 1910 στην περιοχή Ομόρι του Τόκιο. Τελευταίο των οκτώ παιδιών του Ισαμού (Isamu) και της Σίμα (Shima) Κουροσάβα. Ο ίδιος αρχικά ήθελε να γίνει ζωγράφος, αλλά δεν έγινε δεκτός στην Ακαδημία Τεχνών.

 

Το 1936 γίνεται βοηθός του σκηνοθέτη Γιαμαμότο Κατζίρο (Yamamoto Kajirô), που δούλευε σε μια γιαπωνέζικη εταιρεία παραγωγής ταινιών κι εκεί γυρίζει το πρώτο του φιλμ: "Σουγκάτα Σανσίρο" (Sugata Sanshiirô - 1943), μια διασκεδαστική ταινία για την ιστορία του τζούντο.

 

Στα χρόνια που θα ακολουθήσουν, ο Κουροσάβα παράγει ταινίες πιο απλές κι εμπορικές, όπως οι ταινίες του Σουγκάτα Σανσίρο (1945), οι οποίες γεννιούνται υπό τον έλεγχο της στρατιωτικής κυβέρνησης της Ιαπωνίας, που λογοκρίνει αυστηρά ολόκληρη την πνευματική δημιουργία της εποχής και ευνοεί κυρίως την παραγωγή λογοτεχνικών και κινηματογραφικών έργων με πατριωτικό περιεχόμενο.

 

Το πρώτο φιλμ που γύρισε μετά τον πόλεμο, "Δεν λυπόμαστε την νεολαία μας" (1946), είχε σαν θέμα την ιστορία της Ιαπωνίας από την δεκαετία του '30 ως το 1946. Η ταινία βασιζόταν στην "πτώση του Τακικάβα", που έλαβε χώρο το 1933 όταν ένας καθηγητής αναγκάσθηκε από την κυβέρνηση να παραιτηθεί εξ αιτίας των πολιτικών απόψεών του.

 

Τα επόμενα χρόνια ο Κουροσάβα γύρισε το αριστούργημα "Ο μεθυσμένος άγγελος" (1948) και την ταινία που του επέφερε διεθνή εκτίμηση και τον έκανε γνωστό στην Ευρώπη. Ο λόγος βέβαια για το "Ρασομόν" του 1950, στο οποίο απονεμήθηκε ο "Χρυσός Λέων" στο κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Βενετίας του 1951. Η ταινία πραγματεύεται το θέμα της αλήθειας, της ανάμνησης και της πραγματικότητας. Σπουδαίες επίσης ταινίες του Κουροσάβα είναι οι: Ο θρόνος του αίματος (1957), "Επτά Σαμουράι" (1954), "Όνειρα" (1990), "Γιοτζίμπο" (1961), "Ραψωδία τον Αύγουστο" (1991), "Καγκεμούσα" (1980), Ραν (1985)κ.α.

 

«Από την εποχή του ερχομού του ομιλούντος κινηματογράφου στις αρχές της δεκαετίας του ‘30, ένιωσα ότι είχαμε βάλει στο περιθώριο και ξεχάσει όλα αυτά που ήταν υπέροχα στις παλιές βωβές ταινίες. Με ενοχλούσε ακατάπαυτα η συνειδητοποίηση της αισθητικής απώλειας. Ένιωθα την ανάγκη να επιστρέψω στις πηγές του κινηματογράφου για να ξαναβρώ την ιδιαίτερη αυτή ομορφιά. Έπρεπε να επιστρέψω στο παρελθόν. Συγκεκριμένα, πίστευα ότι υπήρχε κάτι που μπορούσα να μάθω από το πνεύμα που χαρακτήριζε τη Γαλλική αβανγκάρντ της δεκαετίας του ‘20.» Ακίρα Κουροσάβα.

 

Από το tvxs.